Τι είναι το λεμφοίδημα;
Λεμφοίδημα ονομάζεται το οίδημα ενός τμήματος του σώματος, ιδιαίτερα των άκρων, που προκαλείται από την ανώμαλη συσσώρευση του λεμφικού υγρού. Η λέμφος αποτελεί μέρος του αμυντικού μηχανισμού του σώματος. Καθαρίζει τους ιστούς από διάφορους παθογόνους οργανισμούς, στην συνέχεια περνά και φιλτράρεται μέσα από τους λεμφαδένες, ενώ τέλος ενώνεται με την φλεβική κυκλοφορία στην πορεία προς την καρδιά.
Τι προκαλεί το λεμφοίδημα;
Το λεμφοίδημα μπορεί να είναι πρωτοπαθές ή δευτεροπαθές. Το πρωτοπαθές προκαλείται χωρίς εμφανή αιτία, ενώ το δευτεροπαθές προκαλείται χωρίς εμφανή αιτία, ενώ το δευτεροπαθές προκαλείται μετά από τραυματισμό, ουλή ή εκτομή στους λεμφαδένες (π.χ. μετά από χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού σε συνδυασμό με ακτινοβολία στην περιοχή). Αυτό συμβαίνει λόγω της μειωμένης μεταφορικής ικανότητας του λεμφικού φορτίου από το Λεμφικό Σύστημα. Το οίδημα αυτό μπορεί να υποχωρήσει ή να μεταβληθεί σε χρόνιο λεμφοίδημα.
Ποιες οι πρώτες ενδείξεις λεμφοιδήματος;
Αρχικά εμφανίζεται «βάρος» κυρίως στο ανώτερο τμήμα του άκρου, μούδιασμα και ελαφρύς πόνος. Με την ξεκούραση τα συμπτώματα υποχωρούν. Στη συνέχεια εμφανίζεται ελαφρύ οίδημα που υποχωρεί όταν το άκρο τοποθετηθεί σε ανάρροπη θέση. Προοδευτικά το οίδημα οργανώνεται, ενώ πρωτεΐνη και νερό συσσωρεύονται στους ιστούς.
Πού πρέπει να απευθυνθεί μια γυναίκα όταν εμφανίσει συμπτώματα λεμφοιδήματος;
Η γυναίκα την πρώτη ενημέρωση για την πιθανότητα να εμφανίσει λεμφοίδημα θα πρέπει να την λαμβάνει ενώ ακόμα νοσηλεύεται στο νοσοκομείο μετά την χειρουργική επέμβαση στην οποία έχει υποβληθεί. Πρέπει να την επισκέπτεται ο εξειδικευμένος Φυσιοθεραπευτής, μετά από οδηγία του θεράποντος Ιατρού, να της αναλύει τους κινδύνους, να δίνει οδηγίες για τον τρόπο χρήσης του μέλους και πρακτικές πρόληψης του λεμφοιδήματος. Επίσης να την εφοδιάζει με τα κατάλληλα έντυπα που θα την βοηθήσουν να αποκτήσει την απαραίτητη γνώση, ώστε να προφυλαχτεί από τυχόν επιπλοκές, αλλά και ενημέρωση για το τι θα πρέπει να κάνει μόλις αντιληφθεί ότι κάτι αλλάζει στο σώμα της.
Φυσικά επειδή όλοι γνωρίζουμε τι συμβαίνει στην πραγματικότητα, είναι γεγονός ότι οι περισσότερες γυναίκες δεν έχουν καμία ενημέρωση ή έχουν ελλειπή ενημέρωση. Για το λόγο αυτό μόλις αντιληφθούν την ύπαρξη ακόμα και ήπιου οιδήματος θα πρέπει να απευθυνθούν αρχικά στον θεράποντα Ιατρό τους ώστε να γίνουν οι απαραίτητες εξετάσεις και να αποκλειστεί η πιθανότητα υποτροπής της νόσου. Στη συνέχεια επιβάλλεται να επισκεφθούν τον εξειδικευμένο
Φυσικοθεραπευτή, κατάλληλα εκπαιδευμένο στην αντιμετώπιση του λεμφοιδήματος, να αξιολογήσει την κατάσταση, να ορίσει τους στόχους και ανάλογα να καθορίσει το θεραπευτικό πλάνο. Πρέπει να τονιστεί ότι ο χρόνος έναρξης της θεραπείας είναι καθοριστικός στην τελική εξέλιξη.
Υπάρχει θεραπεία;
Υπάρχει σύγχυση στον τρόπο αντιμετώπισης του λεμφοιδήματος. Υπάρχουν εκείνοι που θεωρούν ότι τίποτα δεν μπορεί να γίνει, ενώ υπάρχουν και εκείνοι που προτείνουν ακόμα και χειρουργική αντιμετώπιση. Η αλήθεια είναι ότι ανάλογα με το στάδιο του λεμφοιδήματος και την ταχύτητα της θεραπευτικής αντιμετώπισης προκύπτουν τα αποτελέσματα. Το λεμφοίδημα ακόμα όταν δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ολοκληρωτικά, υπάρχουν πολλοί θεραπευτικοί τρόποι που μπορούν να το ελέγξουν και να το περιορίσουν επιτυγχάνοντας ένα καλό αισθητικό και λειτουργικό αποτέλεσμα, ενώ απαλλάσσουν τον ασθενή από πιθανούς μελλοντικούς κινδύνους.
Η θεραπεία περιλαμβάνει συνδυασμό μηχανημάτων φυσικοθεραπείας, λεμφικής παροχέτευσης, επίδεσης, ασκήσεων και τη φροντίδα του δέρματος.
Η λεμφική παροχέτευση αποτελεί το βασικό τμήμα της θεραπείας. Ο σκοπός της είναι να ενεργοποιήσει και να κινητοποιήσει το λεμφικό υγρό, ώστε να απομακρυνθεί από την πάσχουσα περιοχή. Αντενδείκνυται όταν υπάρχει φλεγμονή σε εξέλιξη, καρδιακή ανεπάρκεια ή θρόμβωση.
Η επίδεση βελτιώνει την ελαστικότητα της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει τη ροή της λέμφου. Αντί της επίδεσης μπορεί να εφαρμοστεί ειδικό «γάντι» διαβαθμισμένης συμπίεσης.
Το πρόγραμμα των ασκήσεων γίνεται πάντα ενώ ο ασθενής φορά το ειδικό «γάντι». Ο σκοπός των ασκήσεων είναι:
- Κινητοποίηση του λεμφικού υγρού.
- Διατήρηση ή βελτίωση της κινητικότητας των αρθρώσεων.
- Βελτίωση της στάσης του σώματος.
Η καλή υγιεινή του δέρματος παίζει καθοριστικό ρόλο στην αποφυγή επιπλοκών του λεμφοιδήματος. Ακόμα και ο πιο μικρός τραυματισμός του δέρματος μπορεί να αποτελέσει την πύλη εισόδου μικροβίων. Σε περίπτωση φλεγμονής το μέλος γίνεται ερυθρό και ζεστό ενώ προκαλείται κακουχία. Απαιτείται άμεση αντιμετώπιση με αντιβίωση και διακοπή της θεραπείας του λεμφοιδήματος.
Τι πρέπει να προσέχει μια γυναίκα για να μην εμφανίσει λεμφοίδημα;
Πρέπει να ακολουθεί τις παρακάτω βασικές οδηγίες:
- Αποφύγετε τις ακραίες θερμοκρασίες, τα καυτά μπάνια, τη σάουνα, ενώ μεγάλη προσοχή πρέπει να δίνετε στην αποφυγή εγκαυμάτων.
- Προσοχή στις λοιμώξεις. Αν συμβούν απαιτείται άμεση αντιμετώπιση με αντιβίωση.
- Μην σηκώνετε ή μεταφέρετε βαριά αντικείμενα. – Μην φοράτε σφιχτά ρούχα, δαχτυλίδια, βραχιόλια κτλ.
- Προσοχή στη διατροφή. Ελάχιστο αλάτι, ελάχιστα τηγανιτά, αρκετά φρούτα και λαχανικά.
- Δίνετε σημασία στην διατήρηση κανονικού σωματικού βάρους. Η παχυσαρκία ευνοεί την εμφάνιση λεμφοιδήματος.
- Όχι αλκοόλ και κάπνισμα.
- Σχολαστική φροντίδα της επιδερμίδας και των νυχιών.
- Να κοιμόμαστε με το πάσχον μέλος σε ανάρροπη θέση.
- Ασκηθείτε με δραστηριότητες μικρής έντασης αλλά μεγάλης αποτελεσματικότητας, όπως είναι το κολύμπι, το περπάτημα, κ.α., ενώ δεν θα πρέπει να αμελείτε το θεραπευτικό πρόγραμμα ασκήσεων που σας έχει δώσει ο Φυσιοθεραπευτής.
- Ακόμα και για το ελάχιστο λεμφοίδημα ακολουθήστε το ειδικό θεραπευτικό πρόγραμμα αποκατάστασης.
- Ταξιδεύετε φορώντας το ελάχιστο γάντι, με το μέλος σε ανάρροπη θέση.
- Μην επιτρέπετε να σας παίρνουν αίμα ή να σας μετρούν την αρτηριακή πίεση από το πάσχον μέλος.
- Ενυδατώνετε την επιδερμίδα σας τακτικά με καλλυντικά που έχουν χαμηλό ή ουδέτερο ph.
- Χρησιμοποιείτε γάντια στις δουλειές του σπιτιού ή στην φροντίδα κατοικίδιων ζώων.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ
Μετά από μαστεκτομή μπορεί να μειωθεί το φυσιολογικό εύρος κίνησης των αρθρώσεων του άνω άκρου και η μυϊκή δύναμη. Το κατάλληλο πρόγραμμα ασκήσεων είναι ο ασφαλέστερος τρόπος αποκατάστασης της λειτουργικότητας του άνω άκρου. Eίναι απαραίτητο μέρος της θεραπείας του λεμφοιδήματος και γίνεται πάντα ενώ ο ασθενής φορά το ειδικό υλικό διαβαθμισμένης συμπίεσης.
Στόχος των ασκήσεων είναι:
- η κινητοποίηση του λεμφικού υγρού
- η διατήρηση ή η βελτίωση της κινητικότητας των αρθρώσεων
- η βελτίωση της στάσης του σώµατος
Οι ασκήσεις δεν πρέπει να γίνονται µε ένταση, αλλά µε ήπιο και άνετο τρόπο και να ακολουθούνται οι οδηγίες του θεραπευτή. Εκτελείτε το πρόγραμμα καθημερινά κάνοντας 10 επαναλήψεις σε κάθε άσκηση.
1.ΑΡΣΗ ΧΕΡΙΩΝ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΜΠΡΟΣ
Σταθείτε αναπαυτικά και αφήστε τα χέρια σας χαλαρά στο πλάι του κορμού σας. Σηκώστε αργά τα χέρια σας μέχρι το ύψος των ώμων και διατηρήστε τη θέση αυτή για 5 δευτερόλεπτα. Αργή επαναφορά στην αρχική θέση.
- ΚΤΥΠΗΜΑ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ
Σταθείτε αναπαυτικά και αφήστε τα χέρια σας χαλαρά στο πλάι του κορμού σας. Σηκώστε αργά τα χέρια σας μέχρι το ύψος των ώμων και διατηρήστε τη θέση αυτή για 5 δευτερόλεπτα. Συνεχίζετε την ανύψωση των χεριών με σκοπό να τα ενώσετε πάνω από το κεφάλι. Διατηρήστε τη θέση αυτή για 5 δευτερόλεπτα. Αργή επαναφορά στην αρχική θέση.
- ΠΕΡΠΑΤΗΜΑ ΤΩΝ ΔΑΚΤΥΛΩΝ
Στέκεστε με πρόσωπο προς τον τοίχο. Τα δάκτυλα του χεριού σας «περπατάνε» στον τοίχο όσο πιο ψηλά μπορούν. Διατηρήστε τη θέση αυτή για 5 δευτερόλεπτα. Αργή επαναφορά στην αρχική θέση.
- ΣΦΙΞΙΜΟ ΤΩΝ ΩΜΩΝ
Στέκεστε όρθια με κάμψη τους αγκώνες, σηκώνετε τα χέρια στο ύψος των ώμων. Στοιβάζετε τα χέρια σας το ένα πάνω στο άλλο, ευθυγραμμίζοντας τα δάκτυλα με τους αγκώνες. Στη συνέχεια σπρώχνετε τους αγκώνες προς τα πίσω με σκοπό να ενώσετε τις ωμοπλάτες σας. Διατηρήστε τη θέση αυτή για 5 δευτερόλεπτα. Αργή επαναφορά στην αρχική θέση.
- ΔΙΑΤΑΣΗ ΤΩΝ ΧΕΡΙΩΝ
Κρατήστε ένα κοντάρι με τα δυο χέρια μπροστά από τον κορμό σας. Τοποθετήστε το χέρι της χειρουργημένης πλευράς στην άκρη του κονταριού. Σπρώξτε με το άλλο χέρι το κοντάρι προς τη χειρουργημένη πλευρά για να φτάσει οσο πιο ψηλά μπορεί. Διατηρήστε τη θέση αυτή για 5 δευτερόλεπτα. Αργή επαναφορά στην αρχική θέση.